Ležajevi

Ležajevi su vitalni delovi svih mašina i transmisionih sklopova.Ležaj je proizvod koji omogućava relativno nasilno kretanje izmedu dva dela,najčešće rotaciju ili linearno kretanje. Ležajevi se mogu klasifikovati prema kretanjima koja dozvoljavaju, prema principu njihovog funkcionisanja,prema konstrukciji kao i prema opterećenjima i radnim brzinama koje mogu da podnesu.

Osnovni tipovi ležajeva koji su najčešće u upotrebi:

Radijalni kuglični ležajevi

Deep groove ball bearings single row
Rillenkugellager,einreihig

Radijalni kuglični ležajevi su jednostavne konstrukcije, pouzdani u radu i lako se održavaju.Mogu da rade sa velikim brojem obrtaja, a podnose radijalna i aksijalna opterećenja. Radijalni kuglični ležajevi se proizvode u dve varijante a to su jednoredni i dvoredni.

Primeri oznaka : 6004,6205,6302,6406,4204,4308….

Kuglični ležajevi sa kosim dodirom jednoredni

Angular contact ball bearing single row
Schrägkugellager,einreihig

Kuglični ležajevi sa kosim dodirom jednoredni, imaju kotrljajne staze na unutrašnjem i spoljašnjem prstenu koje su pomerene jedna u odnosu na drugu u pravcu aksijalne ose ležaja. To znači da su ovi ležajevi pogodni za kombinovana opterećenja (istovremeno dejstvo radijalnog i aksijalnog opterećenja).Jednoredni ležajevi primaju aksijalna opterećenja samo u jednom pravcu, pa se zato obično uparuju sa još jednim ležajem.

Primeri oznaka : 7201,7306…

Kuglični ležajevi sa kosim dodirom dvoredni

Angular contact ball bearing double row
Schrägkugellager,zweireihig

Dvoredni kuglični ležajevi sa kosim dodirom,predvideni su za veća opterećenja od jednorednih kugličnih ležajeva sa kosim dodirom.

Primeri oznaka : 3203,3313…

Precizni jednoredni kuglični ležajevi sa kosim dodirom

High precision angular contact ball bearing single row
Spindellager

Precizni jednoredni kuglični ležajevi sa kosim dodirom primenjuju se najviše kod alatnih mašina odnosno, tamo gde postoje visoki ili vrlo visoki zahtevi u pogledu preciznosti i radne brzine.

Primeri oznaka : 708CDGA/P4A,7201HG1,71908CV…

Kuglični ležajevi sa dodirom u četiri tačke

Four-point bearings
Vierpunktlager

Kuglični ležajevi sa dodirom u četiri tačke su jednoredni kuglični ležajevi sa kosim dodirom koji mogu da nose velika aksijalna opterećenja u oba pravca. Nisu pogodni za slučajeve gde preovladavaju radijalna opterećenja. Ovi ležajevi imaju dvodelni unutrašnji prsten, ugao dodira od 35° i veliki broj velikih kuglica.

Primeri oznaka : QJ207,QJ311…

Samopodesivi kuglični ležajevi

Self-aligning ball bearing
Pendelkugellager

Samopodesivi kuglični ležajevi mogu se prilagodavati ugaonim odstupanjima osovine u odnosu na kućište,a takode mogu ugaonim prilagodavanjem izdržati ugibanje osovine tokom rada.

Primeri oznaka : 1205,1304,2206,2307…

Konusno valjkasti ležajevi

Tapered roller bearing
Kegelrollenlager

Konusno valjkasti ležajevi su projektovani za kombinovana (aksijalna i radijalna) opterećenja.Jednoredni konusno valjkasti ležajevi nose samo aksijalne sile u jednom pravcu.Oni se zato koriste u paru tako da pridodati ležaj preuzima aksijalne sile koje dolaze iz drugog pravca. Ležajevi se mogu rastaviti,pa se unutrašnji prsten sa sklopom valjčića i kaveza može ugraditi odvojeno od spoljašnjeg prstena.

Primeri oznaka : 30205,30306,32207,31311,32310,32020,33208…

Jednoredni cilindrično valjkasti ležajevi

Barrel roller bearing
Tonnenlager

Jednoredni cilindrično valjkasti ležajevi, proizvode se u nekoliko različitih izvodenja,koje se medusobno razlikuju po unutrašnjem rasporedu i broju ramena. Sklop kaveza i valjčića je voden parom ramena na jednom od dva prstena. Taj prsten sa parom ramena, zajedno sa sklopom cilindirčnih valjčića i kavezom, čini jedinstvenu celinu, koja se može ugraditi nezavisno od drugog prstena. To čini ugradnju lakšom, naročito u slučajevima kad se oba prstena ugraduju sa preklopom.

Primeri oznaka : NU205,NJ307,NUP309,N310…

Precizni dvoredni cilindrično valjkasti ležajevi

Cylindrical roller bearing double row
Zylinderrollenlager,zweireihig

Precizni dvoredni cilindrično valjkasti ležajevi su rastavljivi. Visina preseka im je mala,pa to omogućava njihovu ugradnju na osovine ili vretena velikog prečnika. Njihove osobine su takve da ih čine posebno pogodnim za glavna vretena alatnih mašina.

Primeri oznaka : NN3015,NNU4921...

Cilindrično valjkasti ležajevi bez kaveza

Cylindrical roller bearing full complement
Zylinderrollenlager,vollrollig

Cilindrično valjkasti ležajevi bez kaveza imaju maksimalno mogući broj valjčića, čime se dobija kompaktni ležajni sklop koji može nositi vrlo velika opterećenja. Zbog posebnih kinematskih uslova takvi ležajevi ne mogu raditi na velikim brzinama, kao odgovarajući ležajevi sa kavezom.

Primeri oznaka : NCF2912,NNF5005…

Bačvasti ležajevi

Spherical roller bearing
Pendelrollenlager

Bačvasti ležajevi su sampodesivi,pa su stoga neosteljivi na ugaona odstupanja osovine u odnosu na kućište ili na ugibanje osovine. Po tome su slični sa samopodesivim kugličnim ležajevima, ali im je nosivost znatno veća i u radijalnom i u aksijalnom pravcu. Bačvasti ležajevi su generalno ležajevi pogodni za primenu kod velikih opterećenja.

Primeri oznaka : 22210,21305,22314,23226,24044…

Kuglični aksijalni ležajevi

Thrust ball bearing single direction
Axial-Rillenkugellager,einseitig wirkend

Kuglični aksijalni ležajevi se proizvode kao jednostrano i kao dvostrano nosivi.Dozvoljavaju samo aksijalne sile, ali se zato mogu koristiti i kod relativno velikih brzina. Ovi ležajevi su rastavljivi. Njihova ugradnja je jednostavna, jer se različite komponente ležaja (osovinski prsten, prsten kućišta i sklop kuglica i kaveza) mogu ugradivati odvojeno.

Primeri oznaka : 51108,51205,51307,51409,53206…

Dvostrano nosivi kuglični aksijalni ležajevi

Thrust ball bearing double direction
Axial-Rillenkugellager,zweiseitig wirkend

Dvostrano nosivi kuglični aksijalni ležajevi dozvoljavaju samo aksijalne sile. Rastavljivi su i jednostavni za ugradnju.

Primeri oznaka : 52206,52304…

Cilindrièno valjkasti aksijalni ležajevi

Cilindrično valjkasti aksijalni ležajevi

Cylindrical roller thrust bearings
Axial-Zylinderrollenlager

Cilindrično valjkasti aksijalni ležajevi su vrlo jednostavne konstrukcije. Sastoje se od dva ravna oslanjajuća prstena, izmedu kojih je ubačen sklop kaveza sa cilindričnim valjčićima. Ovi ležajevi nose aksijalna opterećenja koja deluju u jednom smeru i omogućavaju formiranje kompaktnih uležištenja, neosetljivih na udarna opterećenja i koje mogu izdržati velike aksijalne sile. Ležajevi su rastavljivi i sve komponente se mogu ugradivati odvojeno.

Primeri oznaka : 81102,81210…

Bačvasti aksijalni ležajevi

Spherical roller thrust bearing
Axial-Pendelrollenlager

Bačvasti aksijalni ležajevi imaju kotrljajuće staze koso smeštene u odnosu na osovinu ležaja. Nasuprot ostalim tipovima aksijalnih ležajeva oni zbog toga, pored aksijalnih, mogu da nose i radijalna opterećenja. Ovi ležajevi su takode neosetljivi na ugaona odstupanja ili ugibe osovine u odnosu na kućište. Bačvasti aksijalni ležajevi su rastavljivi. Osovinski prsten i sklop valjčića sa kavezom može se ugraditi nezavisno od prstena kućišta.

Primeri oznaka : 29412,29324…

Igličasti ležajevi

Needle roller bearing
Nadellager

Igličasti ležajevi imaju vrlo malu visinu poprečnog preseka i relativno veliku nosivost. Mogu se koristiti sa ili bez unutrašnjeg prstena. Igličasti ležajevi bez unutrašnjeg prstena predstavljaju optimalno rešenje u slučajevima kad je moguća kvalitetna termička obrada i brušenje osovine. Igličasti ležajevi sa unutrašnjim prstenom koriste se tamo, gde nije moguća, ili gde nije ekonomična, termička obrada i bušenje osovine. Kod ovih ležajeva moguće je unutrašnje aksijalno pomeranje. Postoje takodje i kombinovani igličasti ležajevi. Oni predstavljaju kombinaciju igličastog i kugličnog ili valjkastog aksijalnog ležaja. Mogu da nose radijalna i aksijalna opterećenja i omogućavaju formiranje uležištenja sa najmanjim zauzetim radijalnim prostorom.

Primeri oznaka : K38x46x20,HK2520,SCE108,BK3026,RNA4910,NKX35…

OZNAčAVANJE :

Oznake kotrljajnih ležaja su standardizovane i većina svetskih proizvodača koristi sistem DIN.
Oznaka se sastoji iz dva dela : OSNOVNE i DODATNE oznake.
Osnovna oznaka karakteriše ležaj,odnosno definiše tip i veličinu ležaja.
Osnovna karakteristika konstrukcije odredena je pomoću jednog ili više brojeva ili slova i pokazuje
tip kotrljajnog ležaja.
Oznaka reda mera dobija se na osnovu standardizovanih spoljnih mera.
Oznaka za provrt nadovezuje se na oznaku za seriju ležaja, a obrazuje se na različite načine, zavisno
od tipa i veličine ležaja. Za ležaje sa provrtom manjim od 10mm oznaka je identična vrednosti
prečnika provrta u mm. Za provrte 10,12,15 i 17 mm oznake su 00,01,02 i 03.
Za provrte 20-500 mm, oznaka se dobija kada se vrednost prečnika izražena u mm podeli sa
brojem 5. Za provrte veće od 500 mm oznaka odgovara vrednosti prečnika provrta datoju u mm.

Dodatnim oznakama odreduju se karakteristike u odnosu na osnovno izvodenje kotrljajnog ležaja.

Dodatne oznake ispred(PREFIKS) :

K - kavez sa kotrljajnim telima
L - izmenjiv prsten rasklopljenog ležaja
R - prstenasti ležaj bez jednog prstena ili kolutni ležaj bez jednog koluta
E - kolut rukavca kugličnog ležaja
W - kolut kućišta kugličnog ležaja
WS - kolut rukavca cilindrično-valjčanog ležaja
GS - kolut kućišta cilindrično-valjčanog ležaja

Dodatne oznake iza(SUFIKS) :

SPOLJNI OBLIK :

K - konusni provrt 1:12
K30 - konusni provrt 1:30
N - žleb za uskočnik
NR - uskočnik
P - dvodelni spoljni prsten
D - dvodelni unutarnji prsten
R - rub na spoljnom prstenu
W20 - žleb za podmazivanje na spoljnom prstenu
W33 - žleb i otvori za podmazivanje

KAVEZ :

J - presovan čelični kavez
Y - presovan mesingani kavez
F - masivan čelični kavez
L - masivan kavez od lakog metala
M - masivan kavez od mesinga
S - kavez od sinterovanog materijala
T - plastični kavez od fenoplasta
TN - plastični kavez od poliamida
.A - kavez voden po spoljnom prstenu
.B - kavez voden po unutarnjem prstenu
V - kotrljajni ležaj bez kaveza

ŠTITOVI I ZAPTIVNI ŠTITOVI :

Z - metalni štit sa jedne strane
2Z - metalni štit sa obe strane
RS - zaptivni štit sa jedne strane
2RS - zaptivni štit sa obe strane
PZ - plastični štit sa jedne strane
2PZ - plastični štit sa obe strane

KLASA TAČNOSTI :

P6 - klasa tačnosti 6
P5 - klasa tačnosti 5
P4 - klasa tačnosti 4
P2 - klasa tačnosti 2
P6E - klasa tačnosti za ležaja elektromotore

UNUTARNJI ZAZOR :

C1 - zazor manji od C2
C2 - zazor manji od normalnog
C3 - zazor veći od normalnog
C4 - zazor veći od C3
C5 - zazor veći od C4

NIVO VIBRACIJA :

Q6 - smanjeni nivo vibracija
Q5 - naročito smanjen nivo vibracija

RAD NA POVIŠENIM TEMPERATURAMA :

S0 - do 150° C
S1 - do 200° C
S2 - do 250° C
S3 - do 300° C
S4 - do 350° C
S5 - do 400° C

SREDSTVA ZA PODMAZIVANJE :

LT - masti za radne temperature niže od -50° C
HT - masti za radne temperature više od +150° C
LHT - univerzalne masti od -40° C

NAPOMENA :

Oznake i sufiksi se mogu razlikovati u zavisnosti od proizvodača.